Emeklilik

Finlandiya’da birbirini tamamlayan iki emeklilik sistemi vardır:

• Maaş esaslı emeklilik hakkı çalışarak ve girişimcilik yapılarak kazanılır. İşveren bütün çalışanları için emeklilik sigortası almak ve sigorta primlerini ödemekle yükümlüdür. Girişimciyseniz girişimci emeklilik sigortası YEL (yrittäjän eläkevakuutus YEL) yaptırmanız gerekir. Çiftçiyseniz çiftçi girişimcilerin sigortası MYEL (maatalousyrittäjän eläkevakuutus MYEL) yaptırmanız gerekir.
• Halk emeklilik maaşı (kansaneläke) ve güvenceli emeklilik maaşı (takuueläke), çalışma esaslı emeklilik maaşı almadığınız veya maaşınız çok az olduğunda devletin ödediği asgari güvencedir. 

Emeklilik yaşını doldurduğunuzda yaşlılık emekliliği alabilirsiniz. Yaş sınırı ne zaman doğduğunuza bağlıdır. Örneğin 1964 doğumluysanız emeklilik yaşınız 65'tir.

Rehabilitasyon hizmetleri (kuntoutuspalvelut) veya iş yapma yetiniz azaldıysa malulen emeklilik maaşı (työkyvyttömyyseläke)alıp alamayacağınızı açıklığa kavuşturun. Ne zaman doğduğunuza bağlı olarak en erken 61 veya 62 yaşındakısmi emeklilik maaşı (osittainen vanhuuseläke) da alabilirsiniz. Bir yakınınızın ölmesi durumunda aile emekli maaşı (perhe-eläke)da alabilirsiniz.

Emekli maaşları mesleki emeklilik kurumları ve Kela tarafından ödenmektedir. Mesleki emeklilik kurumları kazanca bağlı emekli maaşı öder. Çalışırken alınan maaşa ve işten elde edilen diğer gelirlere dayanmaktadır. Kazanca bağlı emekli aylığınız küçükse Kela'dan da emekli maaşı alabilirsiniz.

Emekliyseniz, isterseniz çalışmaya devam edebilirsiniz. Yaştan dolayı emekliyseniz, maaşınız emekli maaşınızın miktarını etkilemez. Bu durumda azami emeklilik yaşına ulaştığınızda alacağınız yeni bir emeklilik maaşı birikir. Azami emeklilik yaşı, çalışmaya devam etseniz bile emekli maaşı birikiminin durduğu yaştır. Asgari ve azami emeklilik yaşınızı örneğin Finlandiya Emeklilik Merkezi'nin (Eläketurvakeskus) veya emeklilik kurumunun yaş hesaplayıcısından öğrenebilirsiniz.

Emeklilik otomatik olarak başlamadığından, emeklilik için emeklilik kurumunuza kendiniz başvurmalısınız.

Finlandiya’da emeklilik maaşlarından vergi ödenir.

İş emekliliği

Çalıştığınızda, aldığınız maaş üzerinden kazanca bağlı emeklilik sigortası primi ödenir. Maaşınız veya işletmeden elde ettiğiniz gelir ne kadar yüksekse ve ne kadar uzun süre çalışırsanız, çalışma esaslı emekli maaşınız da o kadar yüksek olacaktır. 

İş emekliliği ile iş emekliliği sigorta şirketleri, emeklilik sandıkları ve vakıfları ilgilenirler. Emeklilik Güvencesi Merkezi (Etk) emeklilik güvencesiyle ilgili konularla ilgilenen merkezî bir kurumdur.

İş emekliliği kayıt örneğinden birikmiş emekliliğinizi kontrol edin

Emekli maaşı dökümünde (työeläkeote) emekli maaşınızın şimdiye kadar nereden ve ne kadar biriktiğini görebilirsiniz. Emeklilik kurumunuz size belli aralıklarla emekli maaşı dökümü gönderecektir. Emekli maaşı dökümünü emeklilik kurumunuzun internet sitesinden veya Työeläke internet hizmetinden kontrol edebilirsiniz. İnternetteki bilgiler her zaman günceldir.

Bütün gelir ve kazancınız dökümde göründüğünden, dökümü takip etmeyi unutmayın. Bilgilerde yanlışlık varsa kendi emeklilik kurumunuzla iletişime geçin.

Halk emeklilikleri ve asgari emeklilik

Çalışma süresine dayalı (maaş esaslı) olarak emeklilik alabilmek için primleriniz yeterli gelmiyorsa ya da çalışma süresine dayalı emeklilik maaşınız çok düşükse, halk emekliliğinden yararlanmak üzere başvuruda bulunabilirsiniz. Halk emekliliğin miktarı Finlandiya’da ne kadar yaşamış ya da Finlandiya’da ne kadar çalışmış olduğunuza bağlıdır. Ayrıca aile ilişkileriniz ve diğer devam eden emeklilik gelirleriniz de halk emekliliğin miktarını etkiler. Halk emekliliği ve asgari emeklilik ile Kela ilgilenmektedir.

16 yaşınızı dolduruncaya kadar Finlandiya’da en az üç sene yaşadıysanız ve Finlandiya'da sosyal güvence bağlıysanız halk ve asgari emekliliğe başvurabilirsiniz. Ayrıca bir başka AB ya da AEA ülkesinde yaşadığınız süre de kısmen dikkate alınabilir.

Asgari emekli maaşı, emeklilerin asgari geçim kaynağını güvence altına alır. Asgari emeklilik, diğer emeklilik maaşları ile tam asgari emeklilik farkı miktarında ödenir. Eğer diğer emeklilik maaşlarınızın miktarı, asgari emeklilik miktarından fazlaysa, asgari emekliliği alamazsınız. Asgari emeklilik hakkında daha çok bilgiyi Kela’dan edinebilirsiniz.

Bazı durumlarda 65 yaşınızı doldurmadan önce de halk emekliliği alabilirsiniz. Erken emeklilik ve halk emekliliğinin ek günleri hakkında daha fazla bilgiyi Kela’dan edinebilirsiniz.

Girişimci olarak zorunlu emeklilik sigortası yaptırmalısınız. Emekli maaşı biriktirmek için her ay sigorta primi ödersiniz. Daha fazla prim ödemeniz durumunda emekli maaşınız daha yüksek olur.

Girişimciyseniz girişimci emeklilik sigortası yani YEL sigortası (YEL-vakuutus) yaptırmanız şarttır. Tercih ettiğiniz emeklilik kurumunda veya emeklilik fonunda emeklilik sigortası yaptırabilirsiniz. Çiftçiyseniz veya hibe alıyorsanız çiftçi girişimci emeklilik sigortası yani MYEL sigortası (MYEL-vakuutus) yaptırmanız gerekir.

YEL sigortası malulen emekliliğe ayrılmanız veya yaş esasıyla emekliliğe ayrılmanız ve girişimcilik faaliyetinizin sona ermesi durumunda geçiminizi güvence altına alır. Girişimcinin vefat etmesi durumunda yakınları aile emekliliği alabilir. Girişimcinin YEL sigortası çalışma esaslı emekliliğin yanı sıra, örneğin hastalık ödeneği, işsizlik ödeneği veya ebeveyn günlük ödeneği gibi Kela ödeneklerini de etkiler. 

Emekli maaşınız düşükse, Kela'dan halk emeklilik maaşı veya güvenceli emeklilik maaşı da alabilirsiniz. Emeklilik konularında daha detaylı bilgiyi Kela'dan veya emeklilik kurumundan alabilirsiniz.

Emeklilik maaşı otomatik olarak ödenmez; başvuruda bulunmanız gerekir. Aynı başvuruyla hem emeklilik kurumuna hem de Kela'ya maaş için başvurabilirsiniz.

Emekli maaşı başvurusu genellikle emeklilik kurumunun internet hizmeti üzerinden elektronik olarak yapılabilir. Emekli maaşı için elektronik olarak başvurduğunuzda daha hızlı karar alırsınız. Elektronik başvuru mümkün değilse, emekli maaşı için kâğıt form ile de başvuru yapabilirsiniz. Formları Kela'nın, Emeklilik Merkezi'nin veya emeklilik kurumunun internet sitelerinde bulabilirsiniz.

Asgari emeklilik alabilmek için Kela’nın internet hizmeti üzerinden ya da Kela bürosuna giderek başvuruda bulunabilirsiniz. Kela’nın yaşlılık emekliliği ve asgari emeklilik için başvurular telefon yoluyla da yapılabilmektedir. Kela’nın Emeklilik İşleri hizmet numarası: 020 692 202.

Yurtdışından alınan emeklilik maaşı

Finlandiya dışında başka bir AB Ülkesi ya da Finlandiya’nın sosyal güvence anlaşması yaptığı bir ülkede yaşamış ya da çalıştıysanız, bu ülkelerden emeklilik maaşı alma hakkınız olabilir. Finlandiya'da çalışma esaslı emekliliğe veya halk emekliliğine başvururken bu ülkelere de emekli maaşı için başvuru yapabilirsiniz. Başvurunuza ayrı bir form ekleyin Yurt dışında ikamet ve çalışma (Asuminen ja työnteko ulkomailla)(liite U). Bazı emeklilik kurumları formu elektronik olarak sunmaktadır; ancak sunmaması durumunda, formu Kela'nın veya Emeklilik Merkezi'nin internet sitesinden yazdırabilirsiniz.

Finlandiya’nın sosyal güvence anlaşması yapmamış olduğu ülkelerde çalıştıysanız, bu ülkelerden emeklilik maaşı alıp alamayacağınızı kendiniz açığa çıkartmalısınız. Emeklilik maaşı almak mümkünse, bu emekliliğe kendiniz başvurmanız gerekir.

Yabancı bir ülkeden emeklilik başvurusunda bulunacaksınız, Emeklilik Güvencesi Merkezi’ne danışabilirsiniz. Bu konuda daha çok bilgiyi Emeklilik Güvencesi Merkezi’nin internet sayfalarından okuyunuz. Bu konuda Kela’ya da danışabilirsiniz.

Yurtdışına ödenebilecek iş emekliliği

Finlandiya’dan başka bir ülkeye taşımanız durumunda, emeklilik yaşındaysanız, size Finlandiya’da çalışmaya dayalı olarak birikmiş emeklilik primlerinize bakılarak emeklilik maaşı ödenir. Çalışmaya dayalı (maaş esaslı) emeklilik hangi ülkeye isterseniz oraya ödenebilmektedir. Emekli maaşına başvurmadan önce, Finlandiya'da ne kadar emekli maaşı biriktirdiğinizi görmek için emekli maaşı dökümünü kontrol edin. Emekli maaşı dökümüne Emeklilik Merkezi'nin internet sitesinden bakabilirsiniz. Hizmete giriş yaparken Finlandiya internet bankacılığı giriş bilgileriniz, mobil sertifikanız veya çipli kimlik kartınız olmalıdır. Eğer bunlar yoksa emekli maaşı dökümünü kendi emeklilik kurumunuzdan veya Emeklilik Merkezi'nden talep edebilirsiniz.

Yurt dışı için emeklilik hangi ülkede yaşadığınıza bağlıdır. Bir AB veya AEA ülkesinde ya da Finlandiya'nın sosyal güvenlik anlaşması yaptığı bir ülkede yaşıyorsanız, emeklilik için ikamet ettiğiniz ülkedeki emeklilik kurumuna başvurmanız gerekir.

Başka bir ülkede ikamet ediyorsanız emeklilik için doğrudan Finlandiya'ya başvurun. Finlandiya emekliliği başvurusunu doldurun ve başvuruyu kendi emeklilik kurumunuza veya Emeklilik Merkezi'ne gönderin.

Yurtdışına Kela’nın emeklilik maaşları

Kalıcı bir şekilde yurtdışına taşınacak ya da üç aydan daha uzun bir süre yurtdışında bulunacak olursanız, Kela’yı bu konuda haberdar edin.

Yurtdışında geçici olarak, yani bir seneden az bulunacaksanız, Kela emeklilik maaşınızı genelde normal olarak öder. Yurt dışında geçici olarak, yani bir seneden daha az ikamet ediyorsanız, Kela emekli maaşınızı genellikle normal olarak öder. Bir yıldan uzun bir süre için yurt dışına taşınıyorsanız genellikle Finlandiya'dan Kela'nın yaşlılık emekli aylığını veya malulen emeklilik aylığını alamazsınız. Kela yurt dışına güvenceli emeklilik maaşı da ödememektedir.

Ancak bazı durumlarda Kela, Finlandiya'yla sosyal güvenlik anlaşması olan ülkelere emekli maaşı ödeyebilir. Bu ülkeler örneğin Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, İsrail, Şili ve Avustralya'dır. 

Hangi durumlarda, yurt dışına emeklilik ödeneceğine dair bilgi Kela’nın internet sayfalarındadır. Kendi durumunuz hakkında da, Kela’nın bürosuna ya da telefon hizmetlerinden danışabilirsiniz.

61 veya 62 yaşını doldurduysanız, asgari emeklilik yaşınızdan önce kısmi erken yaşlılık emekliliğine ayrılabilirsiniz. Emeklilik yaş sınırı doğum yılınıza bağlıdır. Buna kısmi erken yaşlılık emekliliği denir. Aylık emeklilik miktarınızdan %25 veya %50 ödeneceğine siz karar verebilirsiniz. Aynı zamanda isterseniz tam gün çalışmaya devam edebilir ya da işvereninizle daha kısa çalışma süresi konusunda anlaşabilirsiniz. İsterseniz işinizden tamamen de ayrılabilirsiniz. Kısmi erken yaşlılık emekliliğinin nihai iş emekliliğinizin miktarını azalttığını unutmayın. Konu hakkında kendi emeklilik kurumunuza danışın.

Uzun bir süredir hastaysanız, ilk önce genellikle bir yıl kadar hastalık parası alırsınız. Hastalığınız ya da engeliniz nedeniyle işinize geri dönemezseniz, malulen emeklilik (työkyvyttömyyseläke) ya da rehabilitasyon desteği (kuntoutustuki) için başvurabilirsiniz.

Kısmi malulen emeklilik (osatyökyvyttömyyseläke), iş yapabilme yetiniz azaldığında ancak yine de yarı zamanlı çalışabildiğiniz durumlarda gelirinizi güvence altına alır. Kısmi malulen emeklilik maaşının miktarı, malulen emeklilik maaşının yarısıdır.

Malulen emeklilik maaşına elektronik olarak başvurun. Aynı başvuru ile hem gelir esaslı emeklilik sistemine hem de Kela’ya malulen emeklilik maaşı için başvurabilirsiniz. Başvuru formunun eki olarak, hekimden alınacak B-raporuna gereksinim duyulmaktadır. Kela ve Maaş Esaslı Emeklilik Kurumu, iş görebilir olup olmadığınızı ve rehabilitasyondan yararlanıp yararlanmadığınızı değerlendirecektir. Malülen emekliliğe ve rehabilitasyon desteğine ilişkin ek bilgileri, kela’dan, kendi iş emekliliği kurumunuzdan ya da işyerinizin iş sağlığı biriminden elde edebilirsiniz.

Malulen emeklilik maaşı alırken bir işte çalışıyorsanız veya işletmeniz varsa, ne kadar gelir elde edebileceğinizi öğrenmek için Kela'ya veya emeklilik kurumunuza danışın. Çalışarak kazandığınız aylık gelir yeterince yüksekse, emekliliğinize beklemeye alabilirsiniz. Bu, emekliliğinizi almaya ara vereceğiniz anlamına gelmektedir. Söz konusu ara, en az üç ay, en çok da iki yıl olabilir. Malülen emekliliğinizi beklemeye alırsanız, bu süre için hak kazandığınız malülen emekliliğinizi yitirmezsiniz.

Emeklilik maaşı dışında, Kela az gelirli emeklilere kira (konut) yardımı ödeyebilir. Emeklilik maaşı alanların kira (konut) yardımı hakkında daha çok bilgiyi, Kela’nın internet sayfalarında bulabilirsiniz.

Kela, uzun süreli hasta ya da sakatlara, emeklilik maaşı alanların bakım desteğini ödeyebilir. Daha fazla bilgiyi Kela’dan sorun.

Emekli olduktan sonra, örneğin Finlandiya’daki tren, uçak ve otobüs seyahatlerinde indirim alabilirsiniz. 65 yaşını dolduranlar kimlik kartlarını göstererek seyahat indiriminden yararlanabilirler. 65 yaş altı emekliler kimlik kartlarını ve maaş esaslı emeklilik kartlarını veya halk emeklilik kartlarını göstererek indirimden yararlanabilirler. Emeklilik indirimi koşullarını bilet satış bürolarından öğrenebilirsiniz.

Spor ve kültürel etkinlik uğraşları türünden etkinlikler için indirimlerden de yararlanabilirsiniz.